Zumaiako hitz bereziak: U(r)jal

Erabiltzailearen aurpegia Euskara Txanpan 2019ko aza. 8a, 08:07

Arroarreka (Narrondo) gainezka oraingo Axular ibiltokian, Etxeona aurrean (Argazkia: Zumaiako Fototeka)

Ia atertu ere egin ez duen aste honetan, Kristinak esandako hitz bat ekarri dugu. Zuek ere zerbait proposatu nahi badiguzue, idatzi lasai euskaratxanpan@zumaia.eus helbidera (Xabier).

Euriteen ondorioz, eta batzuetan mareek bultzatuta, ibaiak gainez egiten duenean sortzen dira ‘ujalak’ edo 'urjalak', hau da, uholdeak; gainera, gehienetan halaxe erabiltzen dugu hitza, pluralean. Ez da Zumaiakoa bakarrik, baina aspaldian gero eta gutxiago entzuten delako ekarri dugu. Antzeko hitzak dauzkate beste herri batzuetan: ugolde, ujolde, ujol, ujul, uriol, urjol, uheldo, ujelda, udol, uial, uiolte, uielte, usal, uxal, ufal, ufol… Zestoan ere ‘ujalak’, erabiltzen dute, Azkoitian ‘ujelak’ eta Zarautzen ‘ujalak’, ‘ujolak’ edo ‘ojalak’.

Lehen adibidea, Abelin Linazisorok Bixente Esteibarri 2004an egindako elkarrizketa honetakoa:  

Lehenbizi surtako egur bila eta gero deberrak. Urjala izan bazan, Santixora txotxa bila; bestela, egur bila San Migel azpira, edo txirbilotara Beduara edo Zakariasenera ezpal bila.

 
Eta bigarrena, ahotsak.eus guneko bideo honetakoa, hara Oikiako uholdeak nola deskribatu zituen Brigida Ibarbiak:

Ta geo Oikiyan itten zian ujalak, itsasua haundiya baldin bazeon; maria iyotzen du Oikira. (…) Eta behetikan itsasua baldin bazan ta goiko ur kargakin, ujalak ertetzen zittun. Ta baita gari-metak bota´re, e! Urak.

Zumaia Gukak zu bezalako irakurleen babesa behar du tokiko informazioa euskaraz eta modu profesionalean lantzen jarraitzeko.


Izan Gukakide