Zumaiako hitz bereziak: ALLARA

Erabiltzailearen aurpegia Euskara Txanpan 2024ko urt. 26a, 08:14

Kupelak ailarekin lotzen ziren lehen, kontserbak egiteko. Argazkian daude, besteak beste, Xole Urruzola (San Telmokoa), Antoni EgaƱa, Agustina Osa eta Eulali Gorostola. (Argazkia: 'Zumaia oroituz' liburua).

Kontserbagintzan garai batean erabiltzen zen hitz bat ekarri dugu aste honetan, Zumaiako etxe batekin lotura ere izan zuena. Proposamenak edo oharrak egiteko idatzi euskaratxanpan@zumaia.eus helbidera (Xabier).

Barrikak eta antzeko ontzi biribilak estutzeko erabiltzen ziren zurezko uztai landuei deitzen diegu “allarak” edo “aillarak” Zumaian. Alde bakarretik landutakoak izaten dira; bi aldetik lantzen direnak “zumitzak” dira. Geroago burdinazko uztaiak erabiltzen hasi ziren lan horietarako: edariak gordetzeko kupeletarako, sardinzarren ontzietarako… Antzeko beste era batzuk ere badaude: ailara (hauxe da hiztegietan ageri den forma), aillaga, ailada, aillera, aillere… Arratia eskualdean “allarra” ere esaten dute. Horrelako uztaiei deitzeko “zirtzilu” ere erabili izan da; gaztelaniaz “zarcillo” da .

Patziku Perurena idazleak bultzatuta, bada ikerketatxo bat ailarak, sardinzarrak eta txakolina elkartzen dituena, webgune honetan bertan 2018an argitaratutakoa. Izan ere, Zumaian izan zen etxe bat XVIII. mendearen amaieran ailarekin lotutakoa, 1773ko agiri batean aipatzen delako «Hallaragillenecoa», eta 1775eko beste batean «Allaraguilenea».

Era berean, Getariako Akerregiberri baserrian errentan egon zen familia batekoei jendeak «Allaillekoak» esaten zieten, haien aurreko Migel Aizpuruak barriken uztaiak egiten zituelako. Horregatik jarri zioten haren birbilobek txakolin mota bati «Aialle» izena; etiketaren irudian bertan ikusten dira uztai edo ailarak.

Zumaia Gukak zu bezalako irakurleen babesa behar du tokiko informazioa euskaraz eta modu profesionalean lantzen jarraitzeko.


Izan Gukakide