Maria Eugenia Arrizabalaga (Zumaia, 1967) EAJko kideak Joseba Egibarren lekukoa hartu berri du Gipuzkoa Buru Batzarraren gidaritzan, eta eginkizun berria uztartuko du Batzar Nagusietako EAJren bozeramaile karguarekin.
Ostegunean izendatu zintuzten Gipuzkoa Buru Batzarreko presidente berri. Nolakoak ari dira izaten aurreneko egun eta orduak?
Bete-beteak. Topera nabil, batetik bestera, jende askorekin hitz egiten, baita komunikabideekin ere, bileretan parte hartzen... Pentsatu nahi dut laster pitin bat normalizatuko dela egoera.
EAJren Gipuzkoako presidentetzarako barne prozesua nolakoa izan da? Hasieran hiru hautagai zineten...
Normala eta naturala izan da. Oso araudi garantista da gurea, oso prozesu luzeak planteatzen dira, oso parte hartzaileak eta demokratikoak. Horrela izan da beti. Diferentzia da, aurtengo honetan, aspaldi ez bezalako arreta jarri diotela prozesuari komunikabideek, eta espekulazio, ñabardura, iritzi eta bestelako osagaiekin batera jarraitu ahal izan dugula batzokietan gertatzen ari zena. Ondorioa da, beharbada, gure araudietan agertzen den prozesu parte hartzaile hori ez datorrela bat egungo giro mediatikoarekin; pena pixka bat ematen dit horrek.
Aholkurik eman al dizu Joseba Egibarrek?
Azken uneko aholkuak eman baino gehiago, aspaldidaniko lankidetza luze bateko bidea egina daukagu. Beti esan izan dut niretzat zer den fundamentala: abertzale batek egin behar duena da herria ezagutu, ezagutzetik eratortzen den errespetua izan herriari bere osotasunean, eta gero, erabakiak hartu. Eta erabaki horietan, gauzak ondo pentsatuta, asmatzen saiatu. Horri guztiari, azkenik, pazientzia demokratikoa erantsi behar zaio, zeren batzuk tentaldian erortzen dira, gauzak egun batetik bestera lortu ahal izango balira bezala, baina hori ez da posible, ez da inoiz izan. Alderdiak 130 urte dauzka, bide luzea egin du, eta bide luzea dugu, hemendik aurrera ere, egunen batean, gure helburu politikoa den hori lortu bitartean; alegia, askea izango den aberri bat, eta gizon eta emakume askez osatutakoa.
Eta egunerokotasunean?
Saiakera horretan, egunerokotasunean, aurrera egin behar da herritarrak gero eta hobeto bizi daitezen, justizia soziala helburu hartuta, nahitaez behar den ekonomia lehiakorraren alde jokatuz –ez dagoelako sortzen ez den aberastasunik banatzerik–, eta euskara oinarri, jakina, gure izaeraren funtsa delako.
Kargua hartu zenuenean euskara aipatu zenuen, baita populismoa ere.
Erronka handia daukagu populismoarekin. Populismoak, momentu honetan, mundua hartuta dauka. Hor dago Trumpena, hor dago Europan eskuin muturreko alderdien indartzea, eta zer esanik ez, batetik eta bestetik, Espainian egunero ikusten duguna. Euskadin ere, badugu populismoaren tresnak erabiltzen saiatua denik. Populismoa izan daiteke eskuinekoa nahiz ezkerrekoa, eta tresna bat erabiltzen du: gezurra, edo erdi egia, biak ere tankerakoak politikan. Eta horrek EAJren proiektua dezente baldintzatzen du, gu ez garelako inoiz parametro horietan mugitu. Ez dugu hor mugitu nahi, eta nahiko bagenu ere, ez genuke asmatuko. Hori handicap bat da, eta horren aurrean, guk herritarrei eskaintzeko dugun antidoto bakarra da benekotasuna; behin eta berriz erreibindikatuko dut hori.
Gipuzkoa Buru Batzarrak aurreneko aldiz dauka emakumezko presidentea. Zuretzat garrantzitsua al da hori?
Niretzat garrantzitsua da emakumeak eta gizonak berdinak izatea, eta bide bat egiten ari gara horretan. Beti hitz egiten da kristalezko sabaiaz, eta aipatzen da zeinen zaila den emakumeontzat hori apurtzea; ez da erraza izan, baina uste dut iritsi garela momentu batera, non gauzak normaltasun batekin ikusi behar ditugun. Oraindik badugu bidea egiteko berdintasuna lortu arte, noski, eta zoritxarrez, soziologoek diotenez, gazte jendearen artean berriz ere indarra hartzen ari dira jarrera kaltegarriak... Benetan denon konpromisoa beharko dugu aurrera egiteko. Bai, bada inportantea emakumea izatea; gertatzen dena da norbera, emakumea izateaz aparte, norbera dela, ni neu naizela, eta zu, zeu.
Gipuzkoa Buru Batzarrean hamabost kide izango zarete, eta horietatik sei Urola Kosta eskualdekoak. Nolako lantaldea iruditzen zaizu?
Pozik nago atera den talde exekutiboarekin. Denak, izan bailara batekoak zein bestekoak, dena emateko prest daude, ahaleginak egiteko prest, eta beti pentsatu izan dut talde batean, talde lanak, pertsona bakoitzaren gehiketatik harago, indarra ematen duela. Eta indar horren bila hasiko gara aste honetatik aurrera, etengabe.
Epe luzera begirako ikuspegia edukitzearen garrantziaz ere hitz egin duzu egunotan.
Bai. Inoiz ez da galdu behar perspektiba. Gaurkorako ona dela ematen duen horrek ondorioak izan ditzake epe ertain eta luzera, eta sistemak bere osotasunean jasangarria behar du izan. Beraz, politikek une bakoitzari erantzuteko gai izan behar dute, eta aldi berean, izan behar dute epe ertain eta luzeko beharrei ere erantzungo dietenak. Gaur jarri behar dituzu hemendik lau urtetarako erabakien oinarriak, eta ez dago modan ikuspegi hori. Badirudi gaurkorako ez denak ez daukala baliorik, eta hori oso arriskutsua da herriaren eta gizartearen bilakaerarentzat.
Epe ertain-luzera begira zer erronka nagusi ditu Gipuzkoak eta Urola Kostak?
Helburu nagusia justizia soziala lortzea da, desberdinkeriei aurre egitea, eta nahiko nuke azpimarratu, datuen arabera, Europan herrialde aurreratuenen artean gaudela, Islandiaren pareko, gizarte desberdinkeria maila txikienean dagoelako Euskadi, eta bereziki, Gipuzkoa. Gero eta zailagoa da halako parametroak mantentzea, eta hartzen diren neurriek izan behar dute egungo justizia soziala areagotzeko, eta aldi berean, datozen urteetan nolabaiteko eskema solidario hori mantendu ahal izateko baldintzak sortzeko. Badirudi gauza oso etereoez hitz egiten ari garela, baina ez dira.
Adibiderik?
Industriaren aldeko apustua egiten denean, adibidez, apustua estrukturala da: 40 urte daramatzagu horren alde egiten, eta demostratu da, industriak sendotasuna baldin badauka, jendearen soldatak eta familien bizi baldintzak hobeak direla, eta beraz, desberdinkeria soziala txikiagoa dela. Bestalde, erabaki behar da zer-nolako industria behar den; hori unean-unean egokitu behar duzu, baina etorkizunetik eskatzen ari den tipologia horri gure industria ehuna ere egokitu behar zaio, eta horretarako baldintzak sortu. Herrigintza kate bat da, edo zirkuan makilen gainean platerak dantzan mantentzea bezalakoa: platerik erori gabe, gauza guztiak dantzan mantentzen saiatu behar zara, eta horrela, sistema orekatu bat egin.
Beste erronkarik?
Zaintza, etxebizitza, klima aldaketa eta euskara, besteak beste. Asko hitz egiten da gaiotaz, baina ezin dira ez urtebetean, ez lau urtean denak aldatu. Zaintzan, esaterako, planteamendu oso bat egin behar da, baliabideen proiekzioa egin behar da, eta lehenesten joan zertan eragin, pixkanaka, hemendik urte batzuetara eredu hori lurralde osoan zabalduta eta egonkortua egon dadin. Klima aldaketari dagokionez, berriz, nola lagundu gurean hain garrantzitsua den automozioaren sektoreari, urte gutxitan beste gauza bat bihurtu dadin, langileek eta beren familiek ez dezaten ordaindu, beraiek bakarrik, bilakaera horren faktura?
Etxebizitza ere aipatu duzu.
Etxebizitzaren arazoa ere hor dago: arazo larria dago. Baina zenbait alderdi politikok, etxebizitzaren arazoaz hitz egiten dutenean, ia-ia formula magikotzat hartzen dute gune tentsionatuak izendatzea. Izendatu daitezke, Zumaia ere hor dago, eta baita beste hainbat lekutan ere. Hori izan daiteke, benetan, etxebizitzarako sarbidean daukagun arazoaren konponbidea? Inola ere ez, bakarrik eragiten dielako oso baldintza espezifikoetan dauden etxe batzuei, nolabait beraien jabeek jartzen dituzten prezioak gehiegi ez altxatzeko. Horrek sortzen du jendeak eskatzen duen etxebizitza gehiago edukitzea? Ez. Eta, momentu honetan, duela hamar-hamabost urte eraikitzen ziren etxe kopuruaren erdia eraikitzen ari dira. Ez daude beste neurri batzuk, hemendik hiru-bost urtetara, hobeto erantzungo diotenak dagoen eskariari? Bai. Baina oso konplikatuak dira esplikatzeko, eta lan handia ematen dute. Eta orduan, errazagoa da totemizatzea nolabaiteko neurri bateko soluzio bat eman dezakeen neurri konkretu batekin, benetan birplanteatzea baino sakonagoak diren arazoak.
Beraz?
Udal guztiek zeresan handia dute etxebizitza politiketan, eskuduntza, maila handi batean, udalena delako. Beraien hirigintza plan orokorretan islatzen da hori, eta ez bakarrik planoak egin eta onartzen dituztelako, baizik eta gero horiek kudeatu behar direlako, eta aspaldiko urte hauetan, iruditzen zait udalek nolabait ere, –krisia egon zelako eta horren ondorioz beharbada– akaso, konpromiso hori edo lan hori pitin bat bazter utzi dutela, eta nik uste dut beste eragileekin eta beste erakundeekin batera, udalek ere horri heldu beharko lieketela, eta denak entxufatu etxebizitzaren arazoari epe ahalik laburrenean erantzun egoki bat emateko. Bai Urola Kostan, bai hortik kanpo. Bide batez, Zarautzek, esaterako, badakit etxebizitza politika oso aktiboa eraman duela eta daramala. Baina beste askotan, lurralde osora begira, ez dut hainbeste ikusten. Eta uste dut eragile asko daudela, ematen dutena baino gehiago eman dezaketenak.
Euskararena da zuretzat beste erronketako bat.
Bai, erronka nagusienen artean kokatuko nuke. Urte askoan lan asko egin da eta asko aurreratu da, batez ere ezagutza mailan. Baina horrek ez du esan nahi erronka ikaragarriak ez ditugunik. Gauza bat da umeek eskolan euskara ikastea, eta beste bat, normaltasunez, bizitzan, euskara izatea norberaren hautu pertsonala gauzak esaterakoan, komunikatzerakoan, harremantzerakoan. Eta hori lortu beharra daukagu. Bestalde, gizartea zahartzearekin batera, etorkinak datozkigu, eta etortzeko eskubidea edukitzeaz gain, behar ditugu gure ehun produktiboari eusteko. Eta ez zait okurritzen gure hizkuntzaren eskaintza baino gauza zuzenagorik kanpotik etorritako jende hori guztia eta beren umeak gure artean erabat integratzeko. Guztion ahalegina behar dugu, eta horretan bai utzi beharko genituzkeela ñabardura politikoak, alderdikeriak eta halakoak alde batera.
Araba eta Bizkaiko buru batzarrek presidente berriak dituzte. Hartuemanik izan duzu haiekin?
Atzo bertan [herenegun] izan genuen aurreneko Euskadi Buru Batzarra lurraldeetako prozesua amaitu eta gero, eta elkarrekin izan ginen, bilera ere eduki genuen. Naturaltasun osoz, jakina.
Abertzalea zarela aipatu duzu lehen, baita helburu nagusia aberri aske bat dela ere. Alderdi barruko ildo soberanistaren aurpegia zarela esango zenuke? Zer iritzi duzu?
Nire iritzia da Eusko Alderdi Jeltzaleko kidea naizela abertzalea naizelako. Eta ezagutzen ditudan alderdikide guztiek gauza bera esango dizutela. Komunikabideetan halako klixe batzuk ezartzen dituzte, eta nik soberanista naizela dudarik ez daukat; abertzalea, independentista... nahi duzun bezala esan, hala naiz eta betidanik, eta izate horretan ez dut prelaziorik egiten, eta ez daukat lerrokadura bat non kokatzen naizen ni muturrean. Ez. Uste dut denok proiektu batean murgilduta gaudela, eta lortuko dugula gure helburua. Jarduteko estilo desberdinak egon litezke akaso, hori ez dut ukatuko [barrez].