Salbuespen errespetegarri batzuk salbuespen, berriz ere kanpainan agerian geratuko dira Estatu mailako alderdi gehienetako buruzagien kultura politikorik eza. Histrionismo dialektikoa bandera elektoraltzat hartuta, badirudi garrantzitsuagoa dela herritarrok hauteskunde egun erabakigarrian ez parte hartzea botoa mobilizatzea baino. Hala eta guztiz ere, herritar garen neurrian, gure ordezkarien gainetik egon beharra daukagu, gizatasun demokratikoaren lezio bat eman eta alderdi bakoitza berez dagokion lekuan jartzeko. Horixe da, hain zuzen ere, gure indarra, gure kontrabotere izaera agerian jartzen duena.
Politika egiteko eta transmititzeko eredua, zoritxarrez, konfrontazioan zentratuta dago eta ideologien edo proiektuen inguruko benetako eztabaidarik gabe garatzen da. Zinismoa analgesiko sozial gisa lantzen dute, eta horrela ez dira gure gizarteko arazoak konpontzen. Errazena, gehien egiten dena da aurkariren orientazio politikoa demonizatzea batere funtsik eta oinarririk gabe. Eta orokortzea beti bidegabea bada ere, diskurtso politikoaren eta horren aktoreen mailak sarritan erakusten dizkigute gidoi zorrotz eta itxi bati jarraitzen dioten solaskide lotuak eta zurrunak, diskurtso ontziratuarekin eta gaitasun dialektikorik gabe.
Hala eta guztiz ere, ezin dugu ahaztu hauteskundeak demokraziaren oinarrizko tresnak direla. Hauteskundeetan zer gertatzen den, boterea daukatenek arriskua daukate boteretik kanpo geratzeko aurrez ezarritako mekanismoen bidez. Une honetan ikusten da politikak mundu berezi batera garamatzala, non erantzun eta kontuak errendatu beharra dagoen, non boterea ez den absolutua berriz ere lortu beharra dagoelako, non politikak epeka baino ez dituen ematen aukerak. Herritarrok gara benetako kontrabotere demokratikoa.
Hain garrantzitsuak izanik, hauteskundeak ezin dira idealizatu demokraziak beste eskakizunik ez baleuka bezala. Demokrazia herritarrok geure ordezkariak bozkatzeko sistemara murriztuko bagenu, elektoralismoa botoak erakartzeko sistematzat edukiko bagenu, demokrazia azkenean populismo huts bihurtuko litzateke.
Ezbairik gabe, eskubide demokratikoak eta herritarren botoa legitimitate demokratikorako iturri garrantzitsu eta ukaezinak dira, baina ez dira nahikoak; horiek ezin dira oinarritu aldian behin hauteskunde libreak deitzean bakarrik.
Beharrezkoa da demokrazia erreala lortzea, eta ez formala bakarrik, eta horrek egon behar du oinarrituta gobernu onean, gobernuaren kalitatean, haren jardunari kontrapisuak jartzean. Hautetsontziek ez diete ematen botererik agintariei edozein erabaki hartzeko. Orain, hauteskundeen aurretik, gogorarazi beharra dago demokrazia botoetan bakarrik oinarritzen den gobernu eredu bezala kontzebitzen badugu, sistemak berak azkenean gauza asko agindu beharra daukala eta aurrekontu aurreikuspen izugarriak gastatu agindutakoa betetzeko, eta nekeza dela horrek eragindako dinamika kontrolatzea.
Benetako kalitate demokratikoan, beharrezkoa da herritarren hezkuntzan sakontzea, eskatzen du pedagogia demokratikoan behin eta berriz saiatzea, beharrezkoa da herritarrak sisteman eta sistemarekin inplika daitezen indartzeko lan egitea; izan ere, bizi garen mundua eta gizartea gero eta zailagoa da gestionatzeko, demokraziak erronka berriei egin behar die aurre, eta politika egiteko lehengo erekin hori ezinezkoa da.
Juanjo Álvarez. Nazioarteko Zuzenbide Pribatuko katedraduna. UPV/EHU