Zergatik babestu behar da Zumaia eta Deba arteko kostaldea?
Guneak baditu hainbat berezitasun. Batetik, paisaia. Eremua mugatzeko orduan, erabaki genuen itsasotik begiratuta ikusten diren arroak sartzea eremuaren barruan. Bestetik, geologikoki duen garrantzia. Munduan bakarra da, oso berezia haitzei dagokienez. Baina, horretaz gain, Europako araudiari jarraituz, guneak baditu babesteko hainbat habitat eta espezie. Eta Aztik ere egina zuen ikerketa bat horren inguruan. Beraz, ez dago arrazoi bakarra, arrazoi askoren batuketak bultzatu du proiektu hau. Gainera, gure autonomia erkidegoan Gaztelugatxekoa da orain arte babestutako itsas eremu bakarra. Eta horregatik ere saiatu nahi genuen gune honekin.
Babesteko premia ikusten bada, mehatxu batzuk dituelako izango da. Zeintzuk dira?
Ez derrigorrez. Naturaren Babes Legea (16/94) herri planeamendu guztien gainetik dago. Horrek ematen dion babesa ez diote beste araudiek emango. Zer gehiago ematen dio? Inbertsio iturri berri bat. Gune babestuak aldundiek kudeatzen dituzte, eta inbertsioak egiten dira, ikerketa, sentsibilizazioa, hezkuntza… Gunea balorean jartzen da. Guk ez ditugu gune babestuak izendatzen soilik mehatxuak izan daitezkeelako, egon daitezke, baina ez du zertan hala izan. Guk ikusi dugu gune bat balio handikoa, jendeak ez zuena ezagutzen, balioan ez zegoena, hezkuntzarako oso garrantzitsua izan zitekeena, eta gune hori babesteko eta bertan egiten diren ekintzak arautzeko aukera bat. Hori izan da.
Biotopo izendatze prozesu horretan, jendearen parte hartzea eskatu duzue. Hau erabat berria da. Zergatik egin duzue horrela?
Bai, lehen aldia da. Trianoko mendien biotopoan ere gauza bera ari gara egiten. Gure konpromisoa partaidetzaren alde benetakoa da. Gure teknikariek hainbat gauza azter ditzakete, baina azkenean bertako jendeak baino hobeto inork ez du ezagutzen gune hori. Guretzat oso garrantzitsua zen jasotzea bertokoen iritzia, azken finean, beraiena den zati bat antolatu behar dugulako. Orain arte inoiz ez zen galdetzen, baina gero itzelezko oztopoan sortzen ziren. Horregatik erabaki genuen hasieratik galdetzea.
Araudia idazteko garaian, zenbaterainoko garrantzia izango dute bilera horietan jendeak plazaraturako kezka, iritzi eta proposamenek?
Balio oso handia izango dute. Denak ados dauden gaietan ez dago arazorik, horrekin egingo dugu aurrera, baina kontuan izan behar da kasu batzuetan iritzi kontrajarriak izan direla bileretan, eta hor erabaki bat hartu beharko da. Adostasunik ez dagoen gaietan, ziurrenik, erdiko bidetik jo beharko dugu, eta, betiere, kontuan hartuta gune babestu batean ingurumena zaintzea dela helburu nagusia. Inoiz ez dugu planteatu ekintzarik debekatzea, baina denok onartu behar dugu gizakiaren ekintza orok dutela eragina ingurunean.
Eragin horiek jasangarriak dira? Eta ez badira, zer egin beharko litzateke hala izan daitezen?
Badira ikertzaileek egindako txosten batzuk, Aztik 2000 urtean egindakoa, esate baterako, biotopoarentzat erabateko babes maila proposatzen dutenak. Partaidetza prozesu honetatik berriz, iritzi ezberdinen arteko adostasuna lortu nahian, babes maila apalago bat aterako da ziurrenik.
Kontuan izan behar da gero nork erabiliko duen gune hori. Aztik egindako ikerketa hor dago, egia da, baina guk horrelako neurri batzuk hartzeko arrazoiak behar ditugu, eta ez ditugu. Txosten batek esango balu espezie hau edo bestea desagertzeko arriskuan dagoela, orduan neurriak hartu beharko genituzke. Baina datu horiek ez daude. Urtero azterketa bat egitea planteatu dugu, eta horrek dioenaren arabera hartu beharko dira neurriak edo ez. Biotopoarekin denok pozik egotea nahiko genuke, eta erabateko debekua ezarriko bagenu ez luke inork errespetatuko. Guk ez ditugu poliziak jarri nahi biotopoaren mugan. Jendearen adostasuna izango duen proiektu bat nahi dugu, bertako jendea izango delako biotopoaren babesle nagusia. Arrazoia praktikoa da, azken finean.
Kontrakoa dirudien arren, jendea nahikoa ados dago gai garrantzitsuenetan: arrantza profesionala debekatzearen alde; kirol arrantzaren kasuan, gaur egungo legedia aplikatzearen alde; eta denek eskatzen dituzte zaindariak legea betearazteko.
Orain hala dirudi, baina batzuek, antza, gauzak ez zituzten hain garbi, Gaztelugatxoa atera zutenean, esanez, han bezala, hemen ere dena debekatuko zela… Aipatutako hiru kontu horiek jasota daude txostenetan. Arrantza Sailarekin ere hitz egin beharko da, zenbait arrantzaleren bizimoduaz ari baikara.
Eta zaintzarena?
Biotopo horretan bi eremu daude: lurreko eremua Aldundiaren eskuduntza da, eta itsasokoa Jaurlaritzako Arrantza Sailarena. Eskuduntzak banandu egingo dira, baina NBAPa tresna bat da, eta nahi duguna zehaztu dezakegu zaintzari dagokionez ere. Esate baterako, Urdaibain, ehizarako eremu kontrolatu bat izendatu da, eta parte hartzeko kudeaketa ezarri da. Hau da, ehiztariek beraiek ere kontrolatzeko gaitasuna dute. Horrelako neurriak ere har daitezke, dena ez da poliziarekin konpondu behar. Hainbat araudi aztertzen ari gara, mahai gainean jarriko ditugu eta proposamenak denon artean aztertuko ditugu. Partaidetza prozesua ez baita hiru bilera haiekin amaitu. NBAPa idatzi ahala, bilerak egingo ditugu taldeekin, puntuak aztertzeko.
Baina jendeak oso garbi du: zaindariak jartzen dira edo ez dugu ezer egin…
Baina hor ez dira behar soilik poliziak. Arrantza profesionala ekiditeko oztopo batzuk jar daitezke, esate baterako. Kontrolatzeko modu asko daude, eta dena ez da poliziaren bidez egin behar. Herri honetan poliziaren kontra egiteko joera dugu, baina gero polizia eskatzen dugu…
Biotopoaren barruan, erabat babestutako eremu bat ere proposatu da bileratan. Zer iritzi duzu horren gainean?
Guk ikusten dugu horrelako eredu bat posible litzatekeela. Beste itsas erreserbatan ikusi da horrelako eremu babestu batek erreserba osoarengan duela eragina, elikatu egiten duelako. Horrelako sistema bat izango litzateke onena.
Biotopoaren kontra agertu ziren taldeekin egindako bilera hartan zer da zehazki hitz egin zena?
Gauzak orain arte bezala jarraituko ote duten galdetu zidaten, “Orain arte bezala egin ahal izango da arrantzan?”. Eta nik esan nien ezetz. Gutxienez, gaur egun dagoen legedia bete beharko da. Orain betetzen ez bada legea, betearazi egin beharko da, eta horretarako neurriak hartu beharko dira, bakoitzak bere eskuduntzen arabera. Eta ikerketek badiote beste neurri batzuk hartu behar direla, ardura hori hartu beharko dugu.
Baserritarrengan zer eragin izan dezake biotopoak?
Kezka hori normala da araudi berri baten aurrean. Baina jendea lasaitu nahiko nuke. Garapen iraunkorrerako gune bat nahi dugu, eta horrek esan nahi du garapenak posible behar duela izan, baina beti ingurumenaren babesaren eskutik. Esate baterako, txakolinaren gaian, iraunkorrak diren moduak bilatu beharko dira.
Zumaiarren artean sumatzen den beste kezka bat: orain arte leku ezezaguna izan da, zumaiarrek gozatu dute, baina biotopo izendatzearekin jende oldea etorriko da, gida guztietan agertu baita.
Gauzak kontrol batekin eginez gero eta neurrian, gauza onak ekarriko dizkio biotopoak Zumaiari. Jende horrek Zumaian edo Deban dirua utziko du.
Eta nola mantendu oreka babestu beharraren eta turismoaren artean?
NBAPa da, hain zuzen ere, horri neurria jarriko dion dokumentua. NBAPa beste edozein legeren gainetik dago. Normalean, horrelako guneek turismo mota bat erakartzen dute, natura gustukoa duena eta errespetatzen duena. Gunea ahalik eta naturalen mantentzea da helburua. Hau bosgarren biotopoa da EAEn, bederatzi natur parke ditugu, eta inork ez du eskatu errepideak kentzeko erabat gainezka daudelako.
Algorri Interpretazio zentroak paper garrantzitsua izango du lan horretan?
Debarekin alderatuta, Zumaia nahikoa aurreratuta dago alde horretan, erreferente bat izango delako Algorriko zentroa, bisitan antolatzeko eta beste. Oso gune inportantea izango da.
Gunea babesteaz gain, ingurunea hobetzeko aukera jasotzen al da?
Hori da biotopo izendatzearen beste arrazoietako bat. Aukera emango du bertako espeziek bultzatzeko eta kanpoko espezieen aurka egiteko.
Esate baterako, labarren azpian itsasoak ekarritako zabor piloa dago. Hori jasotzeko neurriak hartuko al dira?
Gunearen kudeaketaren baitan jasoko da, bai. Pentsatzen dut Aldundiak diru poltsa bat jarriko duela zaborra biltzeko.
Suposatzen da, edo hala izan behar du?
Hala izan behar du, Aldundiaren aurrekontuaren arabera. Bere ardura da PORNa betearaztea, eta behartuta dago medioak jartzera.
Bioaniztasuna babestu nahi bada, uraren kalitatea ere kontrolatu beharko da. Deba ibaiaren urak biotopora doaz zuzenean, baita abelburuen pixekin kutsatuta egon daitezkeen hainbat erreka ere.
Ez dakit zehazki NBAPan sartuta dagoen, baina sar genezake. Konpetentzia ur zuzendaritzarena izango da, ez biotopoarena, baina kontrol bat egon daiteke. Hitzarmen bat sina dezakegu hiru hiletik behin uraren kalitatearen kontrola egiteko. Horregatik diot garrantzitsua dela bertako jendearen parte hartzea, guk baino hobeto ezagutzen dutelako.
